سعدی شیرازی، از جمله شاعران ایرانی است که ادیبان در جهان عرب به او توجه ویژه‌ای داشته‌اند؛ به خصوص آنکه این شاعر بزرگ ایرانی، اشعار فراوانی به زبان عربی داشته است. این نوشته برگردانی است از مقاله «صبری الزبیدی» یکی از اساتید ادبیات عرب که در روزنامه عراقی «الاتحاد» با عنوان «سعدی شیرازی در اشعار عربیش» منتشر شده است.

بنی آدم اعضای یکدیگر‌اند / که در آفرینش زیک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضو‌ها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی‌غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی

ابیات ماندگاری که در صدر این مطلب قرار دادم، بهترین دلیل است بر شاعر انسانی و معلم بزرگ بودن سعدی شیرازی است؛ بلکه او یک نابغه نادر و بخشی گرانب‌ها از گنج ادبیات شرق است.

پیش از آنکه به زندگی و شعر این شاعر بپردازیم، بهتر است که به ابیاتی که نقل کردیم نظری بیفکنیم تا بیشتر بر عمق انسانی او واقف شویم. شاید دکتر عبد الوهاب عزام استاد دانشگاه مصر و دبیرکل سابق اتحادیه عرب که در سال ۱۹۵۷ درگذشته، نخستین کسی در جهان عرب باشد که توجهش به این شعر جلب شده و آن را به عربی ترجمه کرده است. عزام یک فردوسی‌شناس هم هست و تحقیق گسترده‌ای در آن سفرنامه عظیم تاریخ و ادب فارسی داشته است.

در این اشعار می‌یابیم که سعدی شیرازی، جنس بشر تا «آدمی» بالا می‌برد تاکید کند همه آدمیان از یک جنسی واحد هستند؛ از یک پدر‌زاده شده‌اند و سپس تقسیم شده‌اند؛ سر منشأ همه یکی است و آن هم «خاک». او سپس با وقار و ادب گوشه چشمی می‌افکند به حدیث شریف نبوی مبنی بر اینکه اگر قسمتی از بدن آدم آزاری ببیند، همه بدن واکنش نشان می‌دهد، و سپس خوانندگان خود را خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید: «اگر از رنج‌های مردم رنجوری نشوی، پس چگونه می‌توان گفت که تو از آدمیان هستی؟»

به واقع کسی که از آدمیان نباشد، می‌توان او را نزدیک‌تر به حیوانات وحشی یا بد‌تر از آن‌ها دید.

این گونه است بیان شاعر بزرگ ما شیخ شریف الدین مصلح سعدی شیرازی که در شیراز مرکز استان فارس‌زاده شده است؛ شهری که زمانی به دلیل کثرت مدارس، علما، ادبا و شعرا در آن در قرن هفتم هجری، به «دار العلم» شناخته می‌شد.

این نابغه بزرگ در سال ۶۰۶ هجری ساده شد و دار فانی را در سال ۶۹۲ وداع گفت. در این بازه زمانی که نزدیک به یک قرن است، این ستاره درخشان آسمان شیراز، خوش درخشید و به یکی از بزرگ‌ترین پنج شاعر فارسی زبان تبدیل شد. فردوسی، منوری، حافظ و خیام، دیگر شاعران برجسته فارسی زبان هستند.

افراد پی گیر ادبیات خوب از مهارت و استعداد بزرگ سعدی آگاه هستند؛ خصوصیاتی که در کتاب‌های «بوستان» و «گلستان» به خوبی نمایان شد. با این آثار سعدی شهرتی بی‌مثال یافت، شهرتی که هیچ شاعر شرقی به آن دست نیافته است. روشنفکران غرب همچنان در دالان‌های آن اشعار و داستان‌های پر مغز، حاوی اندیشه‌های بلند و حکاین‌های عبرت آموز سعدی سیر می‌کنند.

اگر شماری از خوانندگان عرب به دلیل برخی تعصباتی که به زور بر منطقه حاکم شده است، از بخشی از میراث سعدی غافل مانده‌اند، اما غرب به ویژه اروپایی‌ها، سعدی را به یکی از موضوعات پژوهش بی‌پایان خود قرار داده‌اند و ابعاد انسانی او را بیش از پیش یافته‌اند. شاید ساخت مجسمه‌ای برای سعدی در آمان دلیلی باشد بر توجه جهانی به این شخصیت پاینده انسانی؛ شخصیتی که به دور از تعصبات شوونیستی، ارزش‌ها را تبین کرد و با رهایی از سنت‌های جاهلی اولیه، فکر و اندیشه را تربیت کرد.

سعدی شیرازی پس از درخشش در وطن اول خود شیراز، سفر بغداد پیشه کرد و در مدرسه‌های نظامیه و المستنصریه، هر آنچه می‌توانست، علم آموخت و از اساتید ادب عربی، آموزه چید. تا اینکه بر زبان عربی آن چنان مسلط شد که اشعار عربیش ناقدان ادبی را شگفت زده می‌کند. اشعار عربی سعدی شیرازی از لحاظ محتوی بسیار پربار از لحاظ فن، بی‌اشکال است.

مرحوم عبد الوهاب عزام گردآوری اشعار عربی سعدی شیرازی را آغاز کرده بود اما اجل به او مهلت نداد. پس از او دکتر جعفر موید شیرازی کار آغاز شده عزام را تکمیل کرد و مجموعه پربار شعر عربی سعدی شیرازی در سال ۱۹۸۰ با مقدمه مرحوم احسان عباس استاد بزرگ ادبیات عرب، به چاپ رسید.

جعفر موید شیرازی، اشعار عربی سعدی شیرازی را که همچون مروارید گرانب‌ها اما پراکنده در ادبیات عرب بود، گرد هم آورد و آن را به صورت گنجی چشم نواز و منظم، در کنار هم چید.

من پیش از چاپ کتاب اشعار عربی سعدی شیرازی، یکی از اشعار او را بدون اینکه بدانم سرانیده آن کیست، حفظ بودم. گمان می‌کردم از شاعری عرب است و بسیار بی‌حاصل در مجموعه‌های ادبیات عرب برای یافتن سراینده آن گشتم. تا اینکه این شعر را در مجموعه اشعار عربی سعدی شیرازی یافتم

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: